Внимателно одбраната храна додека престојуваме на планина влијае за многу поуспешно и послесно искачување и симнување. За време на престојот во планина, организмот има голема потреба од храна и течности, а особено е важно да се внесува соодветна храна во вистинско време за да ги задоволи потребите на нашиот организам на најбрз начин.
Не е доволно храната да биде само калорична, или пак да содржи во себе големо количество на некоја од хранливите материи како јаглхидрати, протеини и масти. Многу е важно сите хранливи материи да се во правилен сооднос застапени во храната. Во колкав дел е потребно да биде застапена некоја хранлива материја, зависи од активноста што ја имаме. Различен е составот на храната што ја земаме пред почетокот на напорното движење од составот на храната што ја внесуваме за време на самото движење или потоа. Значи, во различни периоди од денот, за време на планинарската тура ние земаме различна храна. Доколку хранливите материи се застапени во мера што му е најпотребна на организамот во тој момент, тогаш храната има поголем ефект за нашиот организам. Потребно е хранливите материи лесно и едноставно да стигнат до оние делови на организмот каде што се најпотребни, и тоа токму во периодот кога тој дел од организмот има потреба од такви хранливи материи.
ПРАВИЛНО ВНЕСУВАЊЕ НА ХРАНА
Додека се движиме во планина, на организмот му задаваме голем напор при што тој одговара со зголемено трошење на енергија, односно калории. Друга работа е што во времето на напор, голем дел од крвта тече низ мускулите. Тоа значи дека во органите за варење има помалку крв.
Храна се внесува само кога се прави пауза за одмор, бидејќи недоволната крв ќе придонесе кон неправилно варење и искористување на храната. Затоа откако ќе одморите неколку минути и ќе дозволите да Ви се стабилизира пулсот ќе земеме храна во мали количества, односно во мали залаци. Оваа храна треба да биде лесно сварлива, како: слатки, чоколади, свежо и суво овошје и слично.
ПРАВИЛНО ВНЕСУВАЊЕ НА ВОДА
При напорното движење се трошат калории и со тоа телото произведува енергија и топлина. Топлината се регулира со потење, бидејќи телото мора да се лади, а тоа се прави со потењето. Значи при потење се губи значително количество вода и почнуваме да чуствуваме жед.
Но жедта не е нешто што би требало да не загрижи толку многу, колку што треба да знаеме дека се намалува процентот на вода во организмот, а со тоа и процентот на водата во крвта. Ова значи дека крвта станува погуста, а со тоа и срцето мора да вложи поголем напор да ја испумпа за да ги знабди мускулите со микронутриенти. Посебно треба да не загрижи тоа што токму хранливите материи ги пренесува токму водата. Ова доведува мускулите да страдаат и да не ја извршуваат својата функција правилно.
Ако би додале дека мозокот употребува 20% од целата енергија и кислород, дирекно се одразува и на неговата работа, а со тоа и на целото тело.
►Течностите се земаат за време на одморите, откако ќе се стабилизира работата на срцето по неколку минути.
►Тоа се прави во мали голтки, мала пауза, па повторно уште неколку голтки. Не треба да се претерува бидејќи неможе да очекуваме дека жедта веднаш ќе исчезне.
►Пред да се голтне, препорачливо е водата да се задржи за момент во устата.
►Чаевите, соковите и другите спортски напитоци се многу подобри од водата, бидејќи покрај хидратација што ја даваат, содржат и шеќери, витамини и минерали
ПРОТЕИНИТЕ служат како градежен материјал на сите ткива и ензими, што значи по големиот напор од качувањето или симнувањето во мускулот се јавуваат таканаречени микроповреди, токму протеините помагаат за нивното залечување и опоравок.
ЈАГЛЕХИДРАТИТЕ (шеќери) се главен извор на енергија, особено кога таа е потребна во моменталната ситуација кога се вложува многу напор. Постојат повеќе видови на јаглехидрати, брзи односно прости и спори односно сложени. Спорите јаглехидрати се внесуваат пред да се започне со движењето или навечер за да се складира гликоген во мускулите, а брзите јаглехидрати се внесуваа за време на движењето.
МАСТИТЕ даваат најмногу енергија, дури двапати повеќе од протеините и јаглехидратите. Проблемот кај нив е тоа што е потребно повеќе време за тое да се разложат до форма за искористување. Мора да се внесуваат исклучиво навечер за да има време организмот да ги свари. Кикириките, лешниците, бадемите се идеални за на планина, бидејќи се лесни, а имаат високо калориска вредност.
ВИТАМИНИТЕ се важни за правилно функционирање на целиот организам: крвта, мускулите, мозокот и срцето. Тие учествуваат во метаболизмот на протеините, јаглехидратите и мастите. При напор нивната потрошувачка е поголема, но и бивната потреба поголема како и нивната доза. Витамините A, D, E и K се складираат во црниот дроб, но витамините C и од групата на B комплексот се растворливи во вода и се губат при потењето, па затоа мора постојано да се внесуваат. Повеќе за нив ќе дознаете од тука!
МИНЕРАЛИТЕ се одговорни за регулацијата на течностите во организмот, правилното функционирање и контрахирање на мускулите, работата на нервите и срцевиот мускул. При потењето се губат дел од минералите и електролитите, па затоа мора да се внесе храна и течности кои ќе ги обноват. Минерални води, чаевите и соодветните витаминско-минерални суплементи ќе ги надополнат резервите. Ако имате само обична вода, додадете сол во неа бидејќи натриумот и хлорот се губат најмногу при потење, но и придонесуваат во задржување на водата, а со тоа и поспоро испарување на истата од телото.
ПРАВИЛНАТА ИСХРАНА НА ПЛАНИНАТА ВО ТЕКОТ НА ДЕНОТ
Пред почетокот на планинарската тура треба да се внесува лесно сварлива храна која е богата со јаглехидрати, како леб, житарици, млеко, чај, мед, мармалад и слично. Се внесува само мала количина, за да не дојде до преоповарување на стомакот, а верувајте и качувањето ќе ви исгледа два пати потешко.
За време на паузите на телото му се потребни повеќе течности отколку храна. Храната која се внесува додека се движите мора да биде составена од лесно сварливи шеќери како чоколадо, суво и свежо овошје, мед, џем, за да се обезбеди доволно енергија во мускулите, мозокот и срцето.
ГЛАВЕН ОБРОК ВО ПЛАНИНАТА Е ВЕЧЕРАТА. Во првата фаза од вечерата се примаат сложени јаглехидрати, особено ако штотуку сте завршиле со искачувањето. Со тоа ќе ги надоместите изгубените шеќери. По 1 саат телото е спремно да прими ново количество на храна, овојпат составена од масти и протеини (белковини). Напоредно со ова треба да се примат и доста течности, за да може телото да се рехидрира. После ова следи добар одмор или долг сон.
Алкохолот не се препорачува никогаш за време на престој во планина, бидејќи како прво делува дехидрирачки, како второ алкохолот е причина за многу несреќи во планината. Пробајте да уживате во убавината на планината.
ПРЕПОРАЧАНА ХРАНА: туна, сардина, путер од кикирики, мармалад, леб, инстант пире, млеко во прав, сирење, енергетски барови, супа, житарици, џем, чоколадо, суво грозје, смокви и урми, ореви, лешници, бадеми, кикирики, ориз, тестенини, по можност и свежо овошје како банана и авокадо.
Текст инспириран и напишан од споствено искуство, а како водич ми служеше еден текст објавен во списанието "Кораб" на 17.2.2008
